بررسی و تحلیل مؤلفه‌ «مکان» در تجربیات و پدیدارهای عرفانی

در فرایند درک تجربۀ عرفانی، ارتباط متقابل و پایداری بین ادراک‌کنندۀ تجربه از یک‌سو و مکان و فضای رخدادها از سوی دیگر برقرار است. همان‌گونه که وجود فاعل تجربه، پویایی و حرکت به مکان می‌بخشد، قرار گرفتن در فضای تجربه نیز به دگرگونی درونی عارف می‌انجامد. توصیف مکان و فضای این رخدادها در کلام عارفان، همیشه یک‌سان نیست. ساده‌ترین راه تعامل با مکان در توصیف تجربۀ عرفانی، کاربرد آن در اشاره به موضعی هندسی است. تمام رخدادهای شهودی، در یک مکان خاص برای عارف اتفاق می‌افتد، اما این تجربیات، نه در عالم ماده، بلکه در فرامکانی رخ می‌دهد که پیوند عارف را با دنیای مادی می‌کاهد. حضور فاعل در فضای تجربه، به عبور از مکان مادی و حضور در فضاهای جدید یا خلق آن می‌انجامد. براساس تجربۀ عرفانی، توصیف‌های متفاوتی از فضای این رخدادها ارائه می‌شود. به‌طورکلی مهم‌ترین مکان‌ها و فضاهای حصول تجربیات عرفانی را می‌توان به پنج دسته تقسیم کرد: 1. مکان مادی وقوع تجربه؛ 2. مکان شنیداری؛ 3. مکان رمزی؛ 4. لامکان؛ 5. مکان زمانی. پژوهش حاضر، ضمن بررسی و تحلیل این فضاها، طرحی در باب مؤلفۀ «مکان» در پدیدارهای عرفانی به‌دست می‌دهد.